მსოფლიო ენერგეტიკული სექტორი აქტიურად გადადის განახლებად ენერგიაზე, საქართველო ამ გარდამავალ ეტაპზე მნიშვნელოვანი არჩევანის წინაშე დგას. ქვეყნის სტრატეგიული მდებარეობა და ბუნებრივი რესურსები დიდ შესაძლებლობებს ქმნის, თუმცა ამ პოტენციალის სრულად გამოყენებისთვის აუცილებელია ევროპული გამოცდილების გათვალისწინება, არსებული გამოწვევების გადაჭრა და მზის, ქარისა და ჰიდროენერგიის შესაძლებლობების მაქსიმალური გამოყენება.
ევროპული გამოცდილება განახლებადი ენერგიის სექტორში
ევროპა განახლებადი ენერგიის განვითარების გლობალურ ლიდერად მიიჩნევა. გერმანია, დანია და შვედეთი წარმატებით ახორციელებენ მწვანე ენერგეტიკის პოლიტიკას, ხოლო ევროკავშირის მწვანე შეთანხმება (Green Deal) და “Fit for 55“ ინიციატივა 2030 წლისთვის სათბური აირების 55%-ით შემცირებას ისახავს მიზნად.
ევროპის ქვეყნები განსაკუთრებით გამოირჩევიან განახლებადი ენერგიის სექტორის განვითარების შემდეგი მიმართულებებით:
- ენერგიის წყაროების დივერსიფიკაცია – მზის, ქარისა და ჰიდროენერგიის დაბალანსებული განვითარება.
- ინფრასტრუქტურაში ინვესტიციები – ენერგეტიკული ქსელების მოდერნიზაცია და ინოვაციური ტექნოლოგიების დანერგვა.
- სახელმწიფო მხარდაჭერა – გრანტები, სუბსიდიები და საგადასახადო შეღავათები მწვანე ენერგიის ინვესტორებისთვის.
- სახელმწიფო კერძო პარტნიორობა – მთავრობისა და კერძო სექტორის თანამშრომლობა ენერგეტიკის განვითარების დასაჩქარებლად.
საქართველოს შეუძლია ევროპული პრაქტიკის გათვალისწინება, რათა ენერგეტიკული ტრანსფორმაციის პროცესში ძლიერი და მდგრადი საფუძველი შექმნას.
საქართველოს ენერგოსექტორის ამჟამინდელი მდგომარეობა
დღეს საქართველოს ენერგეტიკა დიდწილად დამოკიდებულია ჰიდროენერგიაზე, რომელიც ქვეყნის ელექტროენერგიის დაახლოებით 75%-ს აწარმოებს. დარჩენილი წილი მოდის ბუნებრივ აირზე (ძირითადად აზერბაიჯანიდან იმპორტირებული) და მზარდ, თუმცა ჯერ კიდევ მცირე მზისა და ქარის ენერგიაზე.
მიუხედავად ჰიდროენერგიის დომინანტური როლისა, სეზონური მერყეობა პრობლემას ქმნის, რის გამოც ქვეყანას ზამთარში გაზის იმპორტი უწევს. საქართველოს აქვს განახლებადი ენერგიის წყაროების დივერსიფიკაციის მნიშვნელოვანი პოტენციალი, თუმცა სტრუქტურული პრობლემები – მოძველებული ინფრასტრუქტურა, რეგულირების ხარვეზები და შეზღუდული ფინანსური მხარდაჭერა – განვითარების პროცესს აფერხებს.
მზის, ქარის და ჰიდროენერგიის პოტენციალი საქართველოში
მზის ენერგია
საქართველოს მზის ენერგიის დიდი პოტენციალი აქვს, განსაკუთრებით კახეთსა და ქვემო ქართლში, სადაც წელიწადში 250-ზე მეტი მზიანი დღეა. ამ მიმართულებით უკვე არსებობს რამდენიმე საპილოტე პროექტი, თუმცა ფართომასშტაბიანი ინვესტიციები კვლავ საჭირო რჩება.
ქარის ენერგია
კვლევები აჩვენებს, რომ საქართველოს მთიან და სანაპირო რეგიონებში ქარის ენერგიის დიდი შესაძლებლობები არსებობს. გორისა და ქართლის ქარის ელექტროსადგურები იმ მცირერიცხოვან პროექტებს შორისაა, რომლებიც ამ ეტაპზე ფუნქციონირებს. ამ სექტორის განვითარება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რათა ჰიდროენერგიის სეზონური რყევები დაბალანსდეს.
ჰიდროენერგია
მიუხედავად იმისა, რომ ჰიდროენერგია საქართველოს განახლებადი ენერგიის მთავარი წყაროა, დიდ ჰესებს ხშირად საზოგადოების წინააღმდეგობა ხვდება, რაც ეკოლოგიურ და სოციალურ ფაქტორებთან არის დაკავშირებული. ამ პრობლემის შესამცირებლად საჭიროა მცირე და საშუალო ჰესების განვითარება, რაც გარემოზე მინიმალური ზემოქმედების პირობებში ენერგიის სტაბილურ წარმოებას უზრუნველყოფს.
განახლებად ენერგიაზე გადასვლის გამოწვევები და შესაძლებლობები
გამოწვევები:
- რეგულაციების სიმცირე – განახლებადი ენერგიის სექტორში ჯერ კიდევ არ არის სრულყოფილი საკანონმდებლო ჩარჩო, რაც ინვესტორებისთვის გარკვეულ ბარიერებს ქმნის.
- ინფრასტრუქტურული პრობლემები – მოძველებული ენერგეტიკული ქსელები და ენერგიის შენახვის შეზღუდული შესაძლებლობები.
- ფინანსური რესურსების ნაკლებობა – მწვანე ენერგეტიკაში ინვესტირების შეზღუდული ხელმისაწვდომობა.
- საზოგადოებრივი წინააღმდეგობა – განსაკუთრებით დიდი ჰესების მშენებლობასთან დაკავშირებით, რაც გარემოსდაცვით პრობლემებს უკავშირდება.
შესაძლებლობები:
- ევროკავშირთან თანამშრომლობა – საქართველოს ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმების ფარგლებში აქვს შესაძლებლობა, მიიღოს ფინანსური და ტექნოლოგიური მხარდაჭერა.
- უცხოური ინვესტიციები – საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციები, როგორიცაა ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი (EBRD) და მსოფლიო ბანკი, მზად არიან მხარი დაუჭირონ საქართველოს ენერგეტიკის სექტორის განვითარებას.
- ენერგეტიკული დამოუკიდებლობა – განახლებადი ენერგიის განვითარება შეამცირებს ბუნებრივი აირის იმპორტზე დამოკიდებულებას.
- ეკონომიკური ზრდა და დასაქმება – მწვანე ენერგეტიკის განვითარება ხელს შეუწყობს ახალი სამუშაო ადგილების შექმნას და ადგილობრივი ეკონომიკის გაძლიერებას.
საბოლოოდ, შეიძლება ითქვას, რომ საქართველო ენერგეტიკული ტრანსფორმაციის უმნიშვნელოვანეს ეტაპზე იმყოფება. ევროპული გამოცდილების გათვალისწინებით, მზისა და ქარის ენერგიაში ინვესტირებით და რეგულაციური და ინფრასტრუქტურული გამოწვევების გადაჭრით, ქვეყანას შეუძლია დიდ წარმატებას მიაღწიოს განახლებადი ენერგიის სფეროში. მომდევნო ნაბიჯები მოითხოვს მთავრობისა და კერძო სექტორის აქტიურ ჩართულობას, რათა განახლებადი ენერგია საქართველოს ეკონომიკისა და ეკოლოგიური უსაფრთხოების გარანტი გახდეს.
სტატია შექმნილია ევროკავშირისა და KFW-ის მხარდაჭერით, “საქართველოს ენერგეტიკული სექტორის რეფორმის პროგრამის” ფარგლებში. მის შინაარსზე სრულად პასუხისმგებელია შპს “Frontnews Georgia” და შესაძლოა, რომ იგი არ გამოხატავდეს ევროკავშირისა და პროექტის პარტნიორი ორგანიზაციების შეხედულებებს.
