დონალდ ტრამპი უკვე კვირაზე მეტია, აწარმოებს სავაჭრო ომს მთელ მსოფლიოში. მთავარი მოწინააღმდეგე ჩინეთი ჯერ არ ნებდება და ხანგრძლივი ბრძოლისთვის ემზადება.
აშშ-ის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა 2 აპრილს წამოიწყო სავაჭრო ომი მთელი მსოფლიოს წინააღმდეგ. მან გამოაცხადა ტარიფები ქვეყნების უმეტესობის წინააღმდეგ, ყველაზე მძიმე დარტყმა ჩინეთმა მიიღო. ოფიციალურმა პეკინმა საპასუხოდ ამერიკულ საქონელზე 34%-იანი ტარიფი დააწესა, რამაც ტრამპის აღშფოთება გამოიწვია და 8 აპრილს მან ტარიფი 104%-მდე გაზარდა. ამან გამოიწვია დაპირისპირების ახალი რაუნდი, ჩინეთმა ტარიფი 125%-მდე გაზარდა, ხოლო აშშ-ის ტარიფმა ჩინეთზე 145%-ს მიაღწია (წინა 20%-იანი ტარიფის გათვალისწინებით).
12 აპრილს ცნობილი გახდა, რომ სმარტფონები, კომპიუტერები და ჩიპები გადასახადისგან გათავისუფლდებიან.
ჩინეთთან დაპირისპირება ტრამპის სავაჭრო პოლიტიკის ყველაზე აქტუალური საკითხია; უფრო მარტივი შემთხვევაა ის ქვეყნები, რომლებიც შეთანხმდნენ, რომ არ გამოეყენებინათ კონტრტარიფები და გადაწყვიტეს მოლაპარაკება. მათთვის თეთრმა სახლმა აიღო პაუზა, რომლის არსი არის ის, რომ 90 დღის განმავლობაში ამ ქვეყნებზე მაღალი გადასახადები კი არ გავრცელდება, არამედ მხოლოდ ძირითადი – 10%. მაგალითად, მინიმალური გადასახადი მიიღეს ევროკავშირმა და ჩინეთის მეზობლებმა – იაპონიამ, ვიეტნამმა, სამხრეთ კორეამ, ტაივანმა. სამი თვის განმავლობაში მათ საშუალება აქვთ ვაშინგტონთან მოილაპარაკონ და შეთანხმება დადონ.
“75-ზე მეტი ქვეყანა – ეს არის ყველა ის ქვეყანა, რომელსაც სურს ჩვენთან გარიგების დადება“, – აღნიშნა ტრამპმა, როდესაც მან 9 აპრილს გამოაცხადა პაუზა “სატარიფო კედელზე“ – ეს არის სახელწოდება, რომელსაც თეთრი სახლი იყენებს ამჟამინდელი დაპირისპირების აღსაწერად, რათა თავიდან აიცილოს ტერმინი “სავაჭრო ომი“. მათ ასევე სურთ 90 დღეში 90 ხელშეკრულების გაფორმება.
თავდაპირველმა მაღალმა ტარიფებმა, რომელიც ქვეყნების უმეტესობისთვის 9 აპრილს უნდა ამოქმედებულიყო, ერთ კვირაში შოკში ჩააგდო აშშ-ის, ევროპისა და აზიის საფონდო ბირჟები.
დოუ-ჯონსის ინდექსმა, რომელიც მოიცავს 30 უმსხვილესი ამერიკული კომპანიის აქციებს, დაკარგა 11% 2-დან 8 აპრილამდე და დაეცა 2024 წლის იანვარში 37,645 პუნქტამდე. ინდექსის აღდგენა მხოლოდ 9 აპრილს დაიწყო, ტარიფების შემსუბუქების ამბების შემდეგ.
მსგავსი დინამიკა გაიმეორა ამერიკის საფონდო ბირჟის მეორე ინდიკატორმა – S&P500 ინდექსმა, რომელიც წარმოადგენს ყველაზე დიდი კაპიტალიზაციის მქონე 500 ამერიკული კომპანიის აქციების კალათას. კლების მასშტაბის წარმოდგენის მიზნით, CNBC-მ იტყობინება, რომ მხოლოდ სავაჭრო ომის პირველ დღეს, ნიუ-იორკის Nasdaq-ის ბირჟაზე შვიდმა უმსხვილესმა კომპანიამ დაკარგა $1 ტრილიონზე მეტი.
საფონდო ბირჟებზე ტურბულენტობის კომენტირებისას ტრამპმა აღნიშნა, რომ ბაზარი “ავად იყო” და მისი რეაქცია დროებითია.
უოლ-სტრიტზე განვითარებულმა მოვლენებმა დემოკრატებს საფუძველი მისცა ტრამპი ინსაიდერულ ვაჭრობაში დაედანაშაულებინათ. ეს ნიშნავს, რომ ტრამპს შეეძლო ეყიდა აქციები, როდესაც ისინი იაფდებოდა (მას შემდეგ, რაც მან გამოაცხადა ტარიფები) და გაეყიდა ფასის ზრდის შემდეგ (მისი პაუზის გადაწყვეტილების ფონზე).
ლონდონსა და შანხაიში საფონდო მოვაჭრეებსაც მოუწიათ მღელვარება. საკვანძო ინდექსი FTSE 100, რომელიც წარმოადგენს ლონდონის საფონდო ბირჟაზე 100 უმსხვილესი კომპანიის კალათას, 11%-ით დაეცა 7679 პუნქტამდე 2-დან 9 აპრილამდე. ამავე პერიოდში შანხაის საფონდო ბირჟის ძირითადი ინდექსი Shanghai Composite 6%-ით დაეცა 3136 პუნქტამდე.
აშშ-ის ეკონომიკის მაჩვენებლების დაცემის მიუხედავად, თეთრი სახლი აგრძელებს მკაცრი კურსის გატარებას. ტრამპი თავისი პოლიტიკის მიზეზს იმით ხსნის, რომ შეერთებულ შტატებს მრავალი წელია, სავაჭრო დეფიციტი აქვს მსოფლიოს მრავალ ქვეყანასთან. ეს ნიშნავს, რომ ქვეყნები უფრო მეტ საქონელს ყიდიან (ფულადი თვალსაზრისით) ვაშინგტონში, ვიდრე ის ყიდის. ამრიგად, სავაჭრო პარტნიორები იღებენ უფრო მეტ თანხებს შეერთებული შტატებიდან, ვიდრე ამერიკული კომპანიები მათგან. უფრო მეტიც, ტრამპის თქმით, ამ ქვეყნებმა შეერთებულ შტატებზე მაღალი ტარიფები გამოიყენეს.
“ჩვენ ძირითადად ყველა (ქვეყანა) გვძარცვავდა 35 წლის განმავლობაში. ეს (სავაჭრო ბალანსის დაბალანსება) წლების წინ უნდა მომხდარიყო… ჩვენ ძალიან ცუდად გვექცეოდნენ მრავალი წლის განმავლობაში. ისევ და ისევ, ჩვენ მივეცით ამის საშუალება”, – განაცხადა ტრამპმა სავაჭრო ვითარებაზე 9 აპრილს.
აშშ-ის სავაჭრო წარმომადგენლის ოფისის მონაცემებით, 2024 წელს ინდოეთში გაიყიდა 41,8 მილიარდი დოლარის საქონელი, ხოლო შეძენილი იყო 87,4 მილიარდი დოლარის საქონელი. ამრიგად, ამ ქვეყანასთან აშშ-ის სავაჭრო დეფიციტმა 45,6 მილიარდი დოლარი შეადგინა. აშშ-ის სავაჭრო დეფიციტი ევროკავშირთან გასულ წელს 235,6 მილიარდი დოლარი იყო, მაგრამ ვაშინგტონის სავაჭრო ბალანსის ყველაზე დიდი ტკივილი, რა თქმა უნდა, ჩინეთია, რომელთანაც მას ყველაზე დიდი დეფიციტი აქვს. 2024 წელს მან 295,4 მილიარდი დოლარი შეადგინა. ანუ, ჩინეთი აშშ-ში ყიდის საქონელს, რომელიც სამჯერ აღემატება ამერიკიდან იმპორტს და ეს ტენდენცია მრავალი წლის განმავლობაში არ შეცვლილა.
“როგორც არაერთხელ ვთქვი და პრეზიდენტი ტრამპი საუბრობს ოთხი წლის განმავლობაში, ჩინეთი არის ყველაზე დაუბალანსებელი ეკონომიკა თანამედროვე მსოფლიოს ისტორიაში. ისინი შეერთებული შტატების სავაჭრო პრობლემების ერთადერთი უდიდესი წყაროა”, – განაცხადა სახაზინო მდივანმა სკოტ ბესენტმა 9 აპრილს.
სავაჭრო დეფიციტის გასათანაბრებლად, ტრამპის ლოგიკით, საკმარისია იმპორტირებულ საქონელზე უბრალოდ ტარიფების გაზრდა და ამ გადასახადებიდან მიღებული შემოსავლების გამოყენება არათანაბარი ვაჭრობის შედეგად მიღებული ზარალის ასანაზღაურებლად.
რატომ გადაწყვიტა ტრამპმა სატარიფო ინსტრუმენტის გამოყენება? ვაჭრობის გაფართოების შესახებ აშშ-ის კანონის 232-ე მუხლის მიხედვით, პრეზიდენტს აქვს უფლებამოსილება დააწესოს ტარიფები იმ სიტუაციის შემთხვევაში, რომელიც საფრთხეს უქმნის ეროვნულ უსაფრთხოებას. ტრამპს არ სჭირდება კონგრესი ამ გადაწყვეტილებების დასამტკიცებლად, ამიტომ მას განსაკუთრებით სურდა ამ დებულების გამოყენება.
ოფიციალური პეკინი მკვეთრად გამოეხმაურა შეერთებული შტატების მიერ საბაჟო ომის დაწყებას. ტრამპის 2 აპრილს გამოსვლისთანავე, ჩინეთის ვაჭრობის სამინისტრომ განაცხადა, რომ სავაჭრო ომებში გამარჯვებულები არ არსებობდა და მოუწოდა შეერთებულ შტატებს, დაუყოვნებლივ გააუქმოს ტარიფები. 8 აპრილს ჩინეთის მთავრობამ განაცხადა, რომ ბოლომდე იბრძოლებს.
11 აპრილს, ესპანეთში ვიზიტის დროს, ჩინეთის ლიდერმა სი ძინპინმა განაცხადა, რომ ჩინეთს არ ეშინია ტრამპის უსამართლო ზეწოლის. ესპანეთის პრემიერ-მინისტრ პედრო სანჩესთან საუბარში მან აღნიშნა, რომ მსოფლიოს წინააღმდეგ წასვლა ნიშნავს საკუთარი თავის იზოლირებას. სი ძინპინმა ასევე შესთავაზა ევროკავშირმა გააერთიანოს ძალები ვაშინგტონთან დასაპირისპირებლად.
ევროკავშირმა ნაკლებად მებრძოლი პოზიცია დაიკავა, მაგრამ 9 აპრილს ევროკავშირის წევრმა ქვეყნებმა კვლავ დაუჭირეს მხარი ევროკომისიის წინადადებას აშშ-ის წინააღმდეგ საბაჟო პოლიტიკაში კონტრზომების შემოღების შესახებ. ეს იყო პასუხი იმ ტარიფებზე, რომელიც ვაშინგტონმა დააწესა ევროპულ ფოლადსა და ალუმინზე ჯერ კიდევ მარტში. თუმცა, ეს გადაწყვეტილება უფრო გაფრთხილებას ან დიპლომატიური ვაჭრობის საგანს ჰგავდა, რადგან, როგორც ევროკომისიის განცხადებაშია აღნიშნულია, ის ძალაში მხოლოდ 15 აპრილიდან (ბიუროკრატიული პროცედურების გავლის შემდეგ) უნდა ამოქმედდეს და იმ შემთხვევაში, თუ შეთანხმება ვერ მოხერხდებოდა.
10 აპრილს ევროკომისიის პრეზიდენტი ურსულა ფონ დერ ლაიენი მიესალმა ტრამპის გადაწყვეტილებას პაუზის შესახებ და აღნიშნა, რომ ევროკავშირი ასევე აჩერებს კონტრზომებს 90 დღით. “ჩვენ გვინდა, რომ მოლაპარაკებებს მივცეთ შანსი. თუ მოლაპარაკებები არ დაგვაკმაყოფილებს, ჩვენი კონტრზომები ამოქმედდება“, – განაცხადა მან.
გლობალური სავაჭრო ომი, უპირველეს ყოვლისა, გამოიწვევს მრავალი საქონლის მიწოდების ჯაჭვის მოშლას, რადგან დღეს თითქმის შეუძლებელია ისეთი პროდუქტის პოვნა, რომლის მთლიანი კომპონენტიც ერთ ქვეყანაში იწარმოება. იგივე ამერიკული ბაზარი დამოკიდებულია უცხოური კომპონენტების, ნედლეულის, ენერგორესურსების და ა.შ. მიწოდებაზე.
ექსპერტების შეფასებით, სავაჭრო ომი გააუარესებს როგორც ჩინეთის, ასევე თავად შეერთებული შტატების არსებულ ეკონომიკურ პრობლემებს. 100% ან მეტი ტარიფის განაკვეთები თეორიულად გააორმაგებს საქონლის ფასს აშშ-ის ბაზარზე, მაგრამ პრაქტიკაში ეს შეუძლებელია, რადგან ამ ფასად საქონელს არავინ იყიდის. ასეთი მაღალი გადასახადები არსებითად ვაჭრობის შეჩერების ან მნიშვნელოვნად შეზღუდვის ტოლფასია. 9 აპრილს მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ ვაჭრობა აშშ-სა და ჩინეთს შორის შესაძლოა, 80%-ით შემცირდეს.
ტრამპის მკაცრი პოლიტიკის კიდევ ერთი შედეგი იქნება ნდობის კრიზისი აშშ-ის, როგორც სანდო პარტნიორის მიმართ, განსაკუთრებით ევროკავშირის მხრიდან.
ჯერჯერობით უცნობია, შეძლებს თუ არა ტრამპი სავაჭრო დეფიციტის აღმოფხვრას, მაგრამ უკვე ცხადია, რომ ასეთი პოლიტიკა მსოფლიოს ყველა ქვეყანას (მათ შორის აშშ-ს) დაარტყამს და სულ უფრო მეტ ეკონომიკურ პრობლემებს გამოიწვევს. ამის დასტურია უოლ-სტრიტზე წამყვანი საინვესტიციო ბანკების პროგნოზები, რომლებიც უკვე ღიად საუბრობენ მსოფლიო ეკონომიკის რეცესიას და უახლოეს მომავალში გლობალურ კრიზისზე.
