ზუსტად 500 დღის წინ რუსეთის საოკუპაციო ჯარებმა უკრაინაში სრულმასშტაბიანი შეჭრა დაიწყეს. მათი „სპეციალური ოპერაცია“ ორ კვირაში უნდა დასრულებულიყო, თუმცა დამპყრობლების დიდი დანაკარგებით დღემდე გრძელდება. უკრაინელები კი გადარჩნენ და აგრძელებენ ბრძოლას, რათა დაიბრუნონ ყოველი მეტრი მიწა თავისუფლებისთვის ომში.
უკრაინის დამცველების ძირითადი მიღწევების მოკლე ქრონიკა ომის 500 დღის განმავლობაში
კიევისა და ჩრდილოეთ რეგიონების დაცვა
პირველი, რაც ჩავარდა, იყო რუსების „ამბიციური გეგმა“ სამ დღეში უკრაინის დედაქალაქის ხელში ჩაგდებისა და ხრეშჩატიკის გასწვრივ “აღლუმის მარშის” შესახებ. ოკუპანტებმა ვერ შეაღწიეს კიევში, ბრძოლები კი რუსეთის ფედერაციის ელიტარული ჯარების დამარცხებით დასრულდა.
უკრაინის შეიარაღებული ძალების მიერ კაშხლის დანგრევისა და მდინარე ირპენის ადიდების გამო მტერმა გადაადგილება ვერ შეძლო. გარდა ამისა, კიევის გარეუბანში ტექნიკის მრავალკილომეტრიანი კოლონა გახდა “ბაირაქტარისა” და არტილერიის სამიზნე. რეზერვების გარეშე, დამპყრობლები ფაქტობრივად აღმოჩნდნენ ხაფანგში, ჯარები კი, რომლებიც გასაძლიერებლად წავიდნენ, აქტიურად გაანადგურეს უკრაინის შეიარაღებულმა ძალებმა სუმისა და ჩერნიგოვის ოლქებში.
2022 წლის 2 აპრილისთვის უკრაინის შეიარაღებულმა ძალებმა გაათავისუფლეს მთელი კიევი და ჩერნიგოვის რეგიონი. ომის 47-ე დღეს სუმის რეგიონი განთავისუფლდა. რუსებმა თავიანთი უკან დახევა ახსნეს, როგორც “კეთილი ნების ჟესტი”, მაგრამ დედაქალაქის ოკუპირებული გარეუბნების დატოვებისას დატოვეს მასობრივი ომის დანაშაულის მტკიცებულებები. მხოლოდ ბუჩაში დამპყრობლებმა 400-ზე მეტი მშვიდობიანი მოქალაქე მოკლეს.
“მოსკოვის” განადგურება
2022 წლის 13 აპრილს ორი უკრაინული “ნეპტუნის” რაკეტა რუსეთის ფლოტის ფლაგმანს “მოსკოვს“ დაეჯახა. რაკეტის დარტყმის შემდეგ, ბორტზე აფეთქდა საბრძოლო მასალა, გემი ამოტრიალდა, ეკიპაჟის ევაკუაცია ზღვაში ქარიშხალმა გაართულა. მეორე დღეს “მოსკოვი” ფსკერზე წავიდა. რუსეთი ჯერ კიდევ არ აღიარებს დაღუპულთა რეალურ რაოდენობას.
“მოსკოვის“ ჩაძირვა ომში რუსული არმიის ყველაზე ძვირად ღირებული დანაკარგი იყო. გემის ღირებულება 750 მილიონ დოლარად იყო შეფასებული, თუმცა ეს ოკუპანტებისთვის სტრატეგიული დამარცხებაც იყო.
ბორტზე მძლავრი საზენიტო სისტემებით “მოსკოვის” განადგურების შემდეგ, აგრესორის ფლოტი საჰაერო თავდასხმების გარეშე დარჩა, ოდესაში ან ნიკოლაევში ოკუპანტების ჯარების გადასხმის გეგმები კი განწირული იყო.
“მოსკოვის” ჩაძირვამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა კუნძულ ზმეინის დეოკუპაციაში. კუნძულზე დამპყრობლებმა განათავსეს საჰაერო თავდაცვის ნაწილები, ქვედანაყოფები მრავალჯერადი სარაკეტო სისტემებით, ნავების ჯგუფი და რუსეთის ფედერაციის სპეცდანიშნულების რაზმები.
“მოსკოვის” საფარის გარეშე, უკრაინის შეიარაღებულ ძალებს მიეცათ შესაძლებლობა დაერტყათ რუსების პოზიციებსა და აღჭურვილობაზე ზმეინიზე, მათ საბოლოო განდევნას კი უკრაინული “ბოგდანი” დაეხმარა.
ზმეინიზე ჩაბარების შესახებ რუსების მოთხოვნაზე უკრაინელი ჯარისკაცის პასუხი უკრაინის წინააღმდეგობის მთავარი სიმბოლო გახდა.
რუსეთის ფედერაციამ ზმეინი ომის პირველ დღეს დაიპყრო, 2022 წლის 30 ივნისს კი ის უკრაინის შეიარაღებულმა ძალებმა გაათავისუფლეს. სამომავლოდ ამან შესაძლებელი გახადა შავ ზღვაში უკრაინის პორტებიდან გემების განბლოკვა და მალე „მარცვლეულის დერეფანმა“ დაიწყო მუშაობა.
ომის 500-ე დღეს კუნძულს პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი ეწვია და ზმეინის ბრძოლაში დაღუპულთა ხსოვნას პატივი მიაგო.
ხარკოვის სწრაფი გარღვევა
ხარკოვის რეგიონში უკრაინელი ჯარისკაცების კონტრშეტევა სრულიად მოულოდნელი იყო მტრის არმიისთვის. უკრაინის შეიარაღებული ძალები ღრმად შეიჭრა ოკუპირებულ ტერიტორიებზე, აიძულა რუსული ჯარები დაეტოვებინათ პოზიციები და დიდი რაოდენობით აღჭურვილობა (მისი სავარაუდო ღირებულება 700 მილიონი დოლარია). დამპყრობლებმა დაკარგეს ბალაკლეია, კუპიანსკი – მნიშვნელოვანი სატრანსპორტო კერა, რომლის მეშვეობითაც დამპყრობლებს შეიარაღება მიეწოდებოდათ, ისინი ასევე გაიქცნენ იზიუმში მდებარე საკუთარი ბაზიდან.
6-დან 12 სექტემბრის პერიოდში რეგიონის თითქმის მთელი ტერიტორია გათავისუფლდა. თავდაცვის ძალებმა თითქმის 9000 კვ.მ. კმ ფართობის და ხუთი ათასი დასახლების დეოკუპაცია მოახდინეს.
ხარკოვის რეგიონში ჩატარებული ოპერაციის შემდეგ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების კონტრშეტევა დონეცკის ოლქის ჩრდილოეთით გაგრძელდა. თავდაცვის ძალებმა რამდენიმე დღის შემდეგ ლიმანი გაათავისუფლეს. 2022 წლის 4 ოქტომბერს ლიმანზე, რომელიც 2022 წლის მაისიდან ოკუპაციის ქვეშ იმყოფება, ისევ უკრაინის დროშა აღიმართა.
აფეთქება ყირიმის ხიდზე
2022 წლის 8 ოქტომბერს ხიდზე, რომელიც დროებით ოკუპირებულ ყირიმს რუსეთთან აკავშირებს, აფეთქება მოხდა, რის შედეგადაც გზის ნაწილი განადგურდა და სარკინიგზო ლიანდაგები დაზიანდა.
აგრესორი ქვეყნის პრეზიდენტის პუტინის „სიამაყის“ საგნის დაზიანება დიდი დარტყმა იყო რუსეთის ფედერაციის იმიჯისთვის და ასევე გაართულა ოკუპანტებისთვის იარაღის მიწოდება.
ომის 500 დღის შედეგების შეჯამებისას, თავდაცვის მინისტრის მოადგილემ ანა მალიარმა აღნიშნა, რომ ყირიმის ხიდზე პირველი დარტყმა მოწინააღმდეგის ლოგისტიკის გატეხის მიზნით იქნა მიყენებული.
ხერსონის განთავისუფლება
ხერსონი 8 თვის განმავლობაში იმყოფებოდა ოკუპაციის ქვეშ – 2022 წლის 2 მარტიდან 11 ნოემბრის ჩათვლით. ეს იყო უკრაინის ერთადერთი რეგიონალური ცენტრი, რომლის აღებაც სრულმასშტაბიანი შეჭრის დაწყებიდანვე მოახერხეს დამპყრობლებმა.
მისი გათავისუფლება იყო უკრაინის შეიარაღებული ძალების სისტემატური მუშაობის შედეგი სამხრეთში მტრის ლოგისტიკის განადგურების მიზნით. თავდაცვის ძალებმა მოახერხეს დამპყრობლების სამხედრო ბაზებსა და სამეთაურო პუნქტებზე ცეცხლის კონტროლის დამყარება. რუსეთის სამხედრო სარდლობა იძულებული გახდა გამოეცხადებინა ჯარების გაყვანა ხერსონის ოლქში დნეპრის მარცხენა სანაპიროზე, ვითომ პერსონალის შესანარჩუნებლად.
ხერსონის ოლქში შეტევითი ოპერაციის დროს უკრაინელმა ჯარებმა გაათავისუფლეს 5580 კვ. კმ ტერიტორია და 200-მდე დასახლება.
2022 წლის 11 ნოემბერს უკრაინის შეიარაღებული ძალები შევიდნენ ხერსონში, ხოლო 3 დღის შემდეგ მას პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი ესტუმრა და სახელმწიფო დროშის აღმართვის ცერემონიაში მიიღო მონაწილეობა. უკრაინის პრეზიდენტმა ოკუპანტების მიერ ხერსონის დაკარგვას ომში გარდამტეხი მომენტის სიმბოლო უწოდა, “როცა ის ჯერ არ დასრულებულა, მაგრამ უკვე ცნობილია ვისი იქნება გამარჯვება.
“დაუძლეველი” “კინჟალის” მითი განადგურებულია
2023 წლის 4 მაისის ღამეს კიევზე თავდასხმის დროს უკრაინის საჰაერო თავდაცვის ძალებმა პირველად ჩამოაგდეს Х-47 Kinzhal ჰიპერბგერითი რაკეტა, რითაც გაქარწყლდა მითი უძლეველი რუსული იარაღის შესახებ, რომელსაც თითქოს მსოფლიოში ანალოგი არ აქვს.
“კინჟალი” განადგურდა Patriot-ის საჰაერო თავდაცვის სისტემის წყალობით, რომელიც უკრაინამ ამერიკის შეერთებული შტატებისგან სამხედრო დახმარების ფარგლებში მიიღო. 16 მაისს უკრაინის საჰაერო თავდაცვის ძალებმა მოწინააღმდეგის კიდევ 6 Х-47 გაანადგურეს.
ზაფხულის კონტრშეტევა
2023 წლის მაისიდან უკრაინის თავდაცვის ძალებმა გააძლიერეს დარტყმები ოკუპირებულ ტერიტორიებზე რუსი ოკუპანტების საბრძოლო საცავებზე, ჯარების განლაგებაზე, საჰაერო თავდაცვის სისტემებზე და დაიწყეს სადაზვერვო ოპერაციები უკრაინის სამხრეთ და აღმოსავლეთში რამდენიმე მიმართულებით.
მძიმე ბრძოლების შედეგად უკრაინის შეიარაღებულმა ძალებმა მოახერხეს დასახლებების განთავისუფლება ზაპოროჟიეს, მელიტოპოლის, ბერდიანსკის მიმართულებებზე (პიატიხატკი, ლევადნოე, სტოროჟევოე, მაკაროვკა, ლობკოვოე, ნესკუჩნოე, ნოვოდაროვკა), წარმატებებია ბახმუტის მიმართულებით წინსვლაში.
უკრაინის გენშტაბის ინფორმაციით, ომის დაწყებიდან დღემდე რუსეთმა უკრაინაში დაახლოებით 233 440 დაკარგა. განადგურებულია მტრის ათასობით ერთეული სამხედრო ტექნიკა – მათ შორის, 4074 ტანკი, 7953 ჯავშანტექნიკა, 4346 საარტილერიო სისტემა, 661 მრავალჯერადი სარაკეტო სისტემა, 410 საჰაერო თავდაცვის სისტემა, 315 თვითმფრინავი, 309 ვერტმფრენი, 3666 დრონი, 1271 ფრთოსანი რაკეტა, 18 მსუბუქი ჩქაროსნული ნავი/გემი, 6914 საავტომობილო ტექნიკა და საწვავის ავზი და 619 სპეციალური ტექნიკა.
უკრაინის საგარეო საქმეთა მინისტრმა დიმიტრი კულებამ განაცხადა, რომ ომის 500 დღე არის 500 არგუმენტი უკრაინის იარაღით მხარდაჭერის, ევროკავშირში, ნატოში ინტეგრაციისა და ჩვენი საერთო გამარჯვების დაახლოების სხვა გზების სასარგებლოდ.