ლელა ჯეჯელავა - უკრაინელი ხალხის ნება აღმოჩნდა სხვაგვარი, ამიტომ ზელენსკიც მიჰყვება ხალხის ნება-სურვილს

რუსეთ-უკრაინის ომის გაჭიანურებასთან ერთად, სამშვიდობო მოლაპარაკებების პერსპექტივები სულ უფრო ბუნდოვანი ხდება. უკრაინისა და მისი დასავლელი პარტნიორების მიერ თავდაპირველი 28-პუნქტიანი გეგმის 19-პუნქტიან ვერსიამდე დაყვანა, საიდანაც ამნისტია და სამხედრო შეზღუდვებია ამოღებული, მიუთითებს კიევის პოზიციების გამკაცრებაზე, რასაც მოსკოვი ფრონტზე შეტევების გაძლიერებით პასუხობს. საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალისტი ლელა ჯეჯელავა Front News-თან ინტერვიუში საუბრობს ამ რეალისტურობაზე, დასავლეთის აქტორებს (აშშ, ევროპა) შორის არსებულ განსხვავებულ ინტერესებზე, პრეზიდენტ ტრამპის პოზიციების გავლენასა და უკრაინაში არსებულ კორუფციულ გამოწვევებზე, ხაზს უსვამს რა იმ აზრს, რომ მშვიდობის მიღწევა მხოლოდ მაგიდასთან ორი ქვეყნის დაჯდომით ვერ გადაწყდება და მთავარია, უკრაინა მოლაპარაკებებში მაქსიმალურად გაძლიერებული შევიდეს.

- უკრაინამ და მისმა დასავლელმა პარტნიორებმა შეძლეს თავდაპირველი 28-პუნქტიანი (სავარაუდოდ, რუსეთის ინტერესებზე დაფუძნებული) გეგმის მნიშვნელოვნად კორექტირება და 19-პუნქტიან ვერსიამდე დაყვანა, საიდანაც ამოღებულია ამნისტია და სამხედრო შეზღუდვები. თუ გავითვალისწინებთ, რომ რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი სერგეი ლავროვი, მხოლოდ "არაოფიციალურ არხებზე" საუბრობს და ბოლოდროინდელი უახლესი ინფორმაციით, რუსეთი ფრონტზე შეტევას აძლიერებს (მაგ., დონბასის მიმართულებით), რამდენად რეალისტურია მოლოდინი, რომ კრემლი დათანხმდება 19-პუნქტიან გეგმას, რომელიც მისთვის პრინციპულ საკითხებს აღარ შეიცავს?

- მოდი, მოვლენებს თანმიმდევრულად მივყვეთ. ამ ომს ორი გამოკვეთილი სუბიექტი ჰყავს. ეს არის უკრაინა და რუსეთი. რამდენადაც არ უნდა შეეცადოს პრეზიდენტი ტრამპი უკრაინა, როგორც სუბიექტი, ამ მოლაპარაკებიდან გათიშოს და რეალურად ეს მოლაპარაკება ამერიკასა და რუსეთს შორის იქცეს, ასე არ მოხდება და ამას ამერიკა ვერ შეძლებს. 

სრულიად ბუნებრივია, რომ ასევე დიდი აქტორი ევროპა ვერ გაეთიშება ამ მოლაპარაკებებს. ომი ევროპის კონტინენტზე მიდის და ძალიან დიდია დაინტერესება. ომის შედეგები უშუალოდ აისახება ევროპის ტერიტორიაზე და თავად ევროპის მომავლის უსაფრთხოების არქიტექტურაზე. ამიტომ, ძალიან ბევრი ინტერესია შესათანხმებელი და მხოლოდ ორი ქვეყნის მაგიდასთან დაჯდომით ამ ომის ბედი ვერ გადაწყდება. სამწუხაროა, რომ პრეზიდენტმა ტრამპმა არ იცოდა, რომ უძრავი ქონების მაკლერის (სტივ უიტკოფის ვგულისხმობ) გამოცდილება არ ეყოფა ამ მოლაპარაკებების მეტ-ნაკლებად შედეგიანად დაწყების პროცესს. დასრულება კიდევ ცალკე პროცესია და მისი დასრულებაც მყისიერი არ იქნება.

- თქვენ ევროპა და მისი ინტერესები ახსენეთ, შესაბამისად მინდა გკითხოთ, რამდენად არის დასავლეთის ხედვა ერთიანი მშვიდობასთან დაკავშირებით. საფრანგეთის პრეზიდენტი ემანუელ მაკრონი აცხადებს, რომ მშვიდობა არ უნდა ნიშნავდეს კაპიტულაციას, ხოლო გერმანიის კანცლერი შოლცი ამბობს, რომ სანამ პუტინი არ მიხვდება, რომ ფრონტის ხაზზე აგებს, მანამდე ის რეალურად მოლაპარაკების მაგიდასთან არ დაჯდება. რამდენად მყარია დასავლეთის ერთიანობა "ღირსეული მშვიდობის" ხედვასთან დაკავშირებით, თუ გავითვალისწინებთ ტრამპის პოზიციას ნატოზე და ევროპული ქვეყნების (გერმანია/საფრანგეთი) განსხვავებულ აქცენტებს მოლაპარაკების პროცესში?

- რასაკვირველია, დასავლეთში პოზიციები ერთიანი ვერ იქნება და გასაკვირი ამაშიც არაფერია. დასავლეთი გეოპოლიტიკური თვალსაზრისით ძალიან ფართო გაგებაა. ევროპის ქვეყნებს თავისი სახელმწიფოებრივი და ეროვნული ინტერესები ამოძრავებთ. ცალკე და ცალკე არის ევროკავშირის, როგორც ერთიანი ორგანიზაციის, ინტერესები. ევროპის მთავარი მიზანი არის ის, რომ ომი არ გაფართოვდეს ევროპის ტერიტორიაზე. ეს არის ყველაზე მნიშვნელოვანი, ალბათ, ყველასთვის გასაგები ამოცანა, რაც ევროპას აქვს. თუმცა ევროპის ქვეყნებსაც ცალ-ცალკე სხვადასხვა რესურსები გააჩნიათ, მათ შორის საკუთარი ქვეყნების უსაფრთხოების უზრუნველყოფის. აქედან გამომდინარე, პრინციპში ევროპა თანხმდება იმაზე, რომ (თუ არ ჩავთვლით ორბანს და ფიცოს), ევროპამ ყველაფერი უნდა გააკეთოს იმისთვის, რომ უკრაინამ ამ ბრძოლაში ხანგრძლივად ყოფნა შეძლოს. მანამდე, სანამ რუსეთი ომიდან  არ გამოვა ისეთი დასუსტებული, რომ ევროპასთან ომის ვერ დაწყება გარანტირებული იყოს. 

- თუმცა უკრაინის  დახმარებაში ამ წლების განმავლობაში, რაც ომი მიმდინარეობს, მთავარი ამერიკის წვლილია. ჩვენ ვიცით, რომ ევროპა ამერიკისგან ყიდულობს იარაღს, უკრაინას რომ მიაწოდოს. ამიტომ ჩნდება კითხვა, არის თუ არა ევროპა ამერიკის გარეშე მზად ამ ომის გასაგრძელებლად?

- რასაკვირველია, ეს არის ლეგიტიმური კითხვა და პრობლემური საკითხიც. ევროპამ, სამწუხაროდ, ძალიან გვიან გაიაზრა და გააცნობიერა, თუ რა საფრთხის და რისკის შემცველი იყო ის პოლიტიკა, რომელსაც ის ათწლეულების განმავლობაში რუსეთთან დაკავშირებით აწარმოებდა. ხოლო ეს პოლიტიკა საფრთხეს უქმნიდა არა მხოლოდ პოსტსაბჭოთა ყოფილ ქვეყნებს, არამედ ამ პრობლემამ თავად ევროპის ტერიტორიაზე შეაღწია, მათ შორის რუსეთის დოტაციაზე სხვადასხვა პოლიტიკური ჯგუფების არსებობის სახით. რაც შეეხება აშშ-ს, მას აქვს საკუთარი ინტერესები, რომლებიც პრეზიდენტ ტრამპის პირობებში ცოტა განსხვავებულია, ვიდრე ეს ბაიდენის პირობებში იყო. ეს ინტერესები ემსახურება, როგორც თავად პრეზიდენტ ტრამპის პერსონის იდეალიზაციას, როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე მის გარეთ, ასევე მეტი სარგებლის მიღებას ემყარება. ამაში ვერც ვერავის გავამტყუნებთ, იმიტომ რომ ყველა ქვეყანა თავისი ინტერესებიდან გამომდინარე იღვწის.

- როგორ ფიქრობთ, ომის დასასრულებლად ამ ინტერესების შეჯერება შესაძლებლად მიგაჩნიათ? შესაძლებელია ამერიკამ ევროპის ინტერესები გაითვალისწინოს მოლაპარაკების კონტექსტში, თუ მის უგულებელყოფას შეეცდება?

- რასაკვირველია, ამ ინტერესების შეჯერება შესაძლებელია. ძალიან ბევრი შეცდომა არის ომამდე და ომის შემდეგაც ევროკავშირში დაშვებული. ამის შედეგების წვნევა კი საკუთარ თავზე მოუწევთ. ამიტომ, ერთადერთი გამოსავალი არის ის, რომ თუკი უკრაინა მოლაპარაკებებში შევა, ის მაქსიმალურად გაძლიერებული იყოს. ევროპას შეუძლია მეტი ამერიკული იარაღის შესყიდვა. საკუთარი იარაღის მიცემა შეუძლია, თუმცა აქ რესურსები დათვლადია. სამწუხაროდ, უკრაინას ყველაზე მეტად ცოცხალი ძალით უზრუნველყოფა არ შეუძლია. სამწუხაროდ, რუსეთის მოსახლეობა სამნახევარჯერ მეტად აღემატება უკრაინის მოსახლეობას, ასევე რუსეთი არ უწევს ანგარიშს მის ცოცხალ ძალას. უკრაინა ცდილობს ცოცხალი ძალის მსხვერპლი მინიმუმამდე დაიყვანოს, რუსეთი ამას არ ერიდება. თუმცა თანამედროვე ომის პირობებში, სადაც იარაღის და ფინანსების დახმარებით უკრაინას შეუძლია კვლავ შეძლოს ფრონტის ხაზის იმ ზომამდე მიყვანა, რომ მოლაპარაკებების დროს რუსეთის უპირატესობა დიდი არ იყოს და მათ ტერიტორიებით არ ივაჭრონ.

- თუმცა უკრაინის შიგნითაც სიტუაცია საკმაოდ რთულია. უკრაინაში მაღალი დონის თანამდებობის პირების, მათ შორის ენერგეტიკის მინისტრის (გერმან გალუშჩენკო) და პრეზიდენტის ოფისის ხელმძღვანელის (ანდრეი ერმაკი) ირგვლივ განვითარებულმა კორუფციულმა სკანდალებმა მწვავე რეაქცია გამოიწვია. ეს სკანდალი მოლაპარაკებების წინ საეჭვოდ დაემთხვა. ბევრს გაუჩნდა ასეთი ეჭვიც, რომ ამერიკა ამ ფაქტებს ზელენსკისთვის ზეწოლის ბერკეტად გამოიყენებს. რამდენად ფიქრობთ, რომ ეს შესაძლებელია?

- ერმაკთან დაკავშირებით უკრაინის შიგნითაც და მის გარეთაც კითხვები მუდმივად არსებობდა. ეს კორუფცია, რომ უკრაინისთვის სერიოზული პრობლემა იყო, რომლის მორევაც ზელენსკიმ ვერ შეძლო, ეს ყველასთვის ცნობილი იყო. საქმე ისაა, რომ ამ ტიპის პრესინგზე დაყრდნობა, რომ ზელენსკი რაღაცა კომპრომისებზე წავა, სწორი არაა. ეს ასე ნამდვილად არ იქნება. ზელენსკის ამის შესაძლებლობა ჰქონდა ომის დაწყების დღეებში. ყველა ელოდებოდა, რომ ომი რამდენიმე დღეში დასრულდებოდა და ზელენსკის თავშესაფარს და უსაფრთხოებას სთავაზობდნენ. თუმცა ასე არ აღმოჩნდა, რადგან უკრაინელი ხალხის ნება აღმოჩნდა სხვაგვარი, ამიტომ ზელენსკიც მიჰყვება ხალხის ნება-სურვილს და მას არ აქვს საშუალება რაიმე ძალის ზეწოლის ქვეშ მოექცეს.

- დასავლეთის მზარდი შეშფოთება და ზელენსკის სანდოობის შემცირება ქმნის ნოყიერ ნიადაგს სპეკულაციებისთვის იმის შესახებ, ხომ არ ეძებს აშშ ახალ პოლიტიკურ ფიგურას, რომელიც მომავალში შეძლებს მოლაპარაკებების ფაზის წარმართვას და გარდამავალ პერიოდში ქვეყნის სტაბილიზაციას. ამ კონტექსტში დასავლური მედია ყურადღებას უკრაინის ყოფილ თავდაცვის მინისტრზე (ამჟამად ეროვნული უშიშროების და თავდაცვის საბჭოს მდივან) რუსტემ უმაროვზე ამახვილებს, როგორც შესაძლო ალტერნატიულ ფიგურაზე. ის არის ზუსტად ერმაკის ჩამნაცვლებელი მოლაპარაკების დელეგაციას შორის, რაც ეჭვებს კიდევ უფრო აღრმავებს მის მიმართ ამერიკის სიმპათიაზე. რას ფიქრობთ ამაზე?

- ამაზე დაზუსტებით საუბარი ძალიან რთულია და ეს უფრო კულუარული თემებია. ვინც არ უნდა მოვიდეს ზელენსკის შემცვლელად, ვერც ის შეძლებს უკრაინის და უკრაინელი ხალხის ინტერესების უგულებელყოფას. ამიტომ, მგონია, რომ გადაჭარბებული მოლოდინებია, რაც ზელენსკის ცვლილებასთან დაკავშირებით აქვთ. მეორეც, ეს ცვლილება მოვლენებს კიდევ უფრო ჩიხში შეიყვანს, ვიდრე ახლაა სიტუაცია. ზელენსკი აშშ-სთვის მეტ-ნაკლებად პროგნოზირებული ფიგურაა, მას უკვე კარგად იცნობენ. მას ასევე საერთაშორისო დონეზე ავტორიტეტი აქვს. ასევე ევროპისთვის ის არის მნიშვნელოვანი ფიგურა. შესაძლოა, ამ სკანდალმა ჩრდილი კი მიაყენა, მაგრამ ამით ჩრდილი არ მიადგება უკრაინელი ხალხის მიერ თავგანწირულ გმირობას. იმას, რომ 4 წელია, ოკუპანტების წინააღმდეგ იბრძვიან. ამიტომ მე მაინც ვფიქრობ, რომ ის 19-პუნქტიანი გეგმა 9 პუნქტამდეც კი შესაძლოა, ჩამოვიდეს. თუმცა მაინც ვფიქრობ, რომ რუსეთს არანაირი მზაობა არ აქვს იმის, ისეთ  სამშვიდობო შეთანხმებას მოაწეროს ხელი, სადაც ის თავს გამარჯვებულად ვერ გამოაცხადებს. 

ელზა პაპოშვილი