როგორ ჩაიარა ნატოს სამიტმა და რა მიიღო უკრაინამ

ნატოს მორიგი სამიტი ჰააგაში უკრაინისა და აშშ-ის პრეზიდენტების - ვოლოდიმირ ზელენსკის და დონალდ ტრამპის მონაწილეობით გაიმართა.

როგორც წესი, ნატოს სამიტებისთვის მზადება მრავალი თვის განმავლობაში მიმდინარეობს - აუცილებელია ალიანსის პოლიტიკაში ცვლილებების შემუშავება და ყველა წევრ ქვეყანასთან შეთანხმება. თუმცა, ამჯერად ორგანიზატორებს თითქმის ბოლო მომენტში მოუწიათ ყველაფრის შეცვლა.

ჯერ კიდევ ერთი თვის წინ არსებობდა იმედი, რომ აშშ-ის პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი საბოლოოდ მოახდენდა ზეწოლას პუტინზე ომის დასრულებასთან დაკავშირებით. ევროპა ამას ელოდა და მზად იყო უკრაინაში კონტინგენტი გაეგზავნა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს არ უნდა ყოფილიყო ნატოს სტრუქტურებზე დაფუძნებული, ალიანსი აუცილებლად ირიბად იქნებოდა ჩართული, თუმცა მოლაპარაკებების პროცესი ჩიხშია და მასთან ერთად ევროპული ინიციატივაც.

სამიტის დასკვნითი განცხადება, საერთაშორისო საკითხებზე ვრცელი პოზიციის ნაცვლად, მხოლოდ 5 პუნქტისგან შედგება. (გასული წლის ნატოს დეკლარაცია 38 პუნქტისგან შედგებოდა). მასში მთავარი ის არის, რომ 2035 წლამდე ნატოს ქვეყნები ყოველწლიურად თავდაცვასა და უსაფრთხოებაზე მშპ-ს 5%-ს გამოყოფენ. აქედან 3.5% შეიარაღებული ძალების დაფინანსებაა, ხოლო 1.5% უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ინფრასტრუქტურული პროექტები: სატრანსპორტო მარშრუტების მშენებლობა, თავდაცვის წარმოების დაფინანსება და ა.შ.

ეს ერთ-ერთია, რის მიღწევასაც ტრამპი დიდი ხანია, ცდილობს ნატოს ევროპელი წევრებისგან. თუმცა, ამ მაჩვენებლის მიღწევა მხოლოდ 10 წლის განმავლობაში იგეგმება, რაც მნიშვნელოვანი კომპრომისია. წევრი ქვეყნები უკრაინისთვის სამხედრო დახმარებას საკუთარი თავდაცვის ხარჯების გაანგარიშებაში ჩართავენ.

ნატოს ჰააგის სამიტის დეკლარაცია მოიცავს შემდეგ პუნქტებს:

1. ჩვენ, ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის სახელმწიფო და მთავრობის მეთაურები, შევიკრიბეთ ჰააგაში, რათა კვლავ დავადასტუროთ ჩვენი ერთგულება ნატოს ისტორიაში ყველაზე ძლიერი ალიანსისა და ტრანსატლანტიკური კავშირის მიმართ. ჩვენ კვლავ ვადასტურებთ  ურყევ ერთგულებას კოლექტიური თავდაცვის მიმართ, როგორც ეს ჩაწერილია ვაშინგტონის ხელშეკრულების მე-5 მუხლში, რომ ერთზე თავდასხმა არის ყველაზე თავდასხმა. ჩვენ ვრჩებით ერთიანი და ურყევი ჩვენს მზადყოფნაში, დავიცვათ ერთი მილიარდი მოქალაქე, დავიცვათ ალიანსი და ჩვენი თავისუფლება და დემოკრატია;

2. გაერთიანებული სერიოზული საფრთხეებისა და გამოწვევების წინაშე, კერძოდ, რუსეთის მიერ ევროატლანტიკური უსაფრთხოებისთვის შექმნილი გრძელვადიანი საფრთხისა და ტერორიზმის მუდმივი საფრთხის წინაშე, მოკავშირეები ვალდებულებას იღებენ 2035 წლისთვის, ყოველწლიურად განახორციელონ მშპ-ის 5%-ის ინვესტირება თავდაცვის ძირითად მოთხოვნებზე, ასევე თავდაცვისა და უსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ ხარჯებზე, რათა უზრუნველყონ ჩვენი ინდივიდუალური და კოლექტიური ვალდებულებები, ვაშინგტონის ხელშეკრულების მე-3 მუხლის შესაბამისად. ეს ინვესტიციები უზრუნველყოფს, რომ გვქონდეს ძალები, შესაძლებლობები, რესურსები, ინფრასტრუქტურა, საბრძოლო მზადყოფნა და მედეგობა, რაც საჭიროა შეკავებისა და თავდაცვისთვის, ჩვენი სამი ძირითადი ამოცანის – შეკავებისა და თავდაცვის, კრიზისის პრევენციის, მართვის და ერთობლივი უსაფრთხოებისთვის;

3. მოკავშირეები თანხმდებიან, რომ ეს 5%-იანი ვალდებულება შეიცავს თავდაცვითი ინვესტიციების ორ არსებით კატეგორიას. მოკავშირეები გამოყოფენ მთლიანი შიდა პროდუქტის მინიმუმ 3.5%-ს ყოველწლიურად, ნატოს თავდაცვითი ხარჯების შეთანხმებული განსაზღვრების საფუძველზე, 2035 წლისთვის, ძირითადი თავდაცვითი მოთხოვნების რესურსების უზრუნველსაყოფად და ნატოს შესაძლებლობების მიზნების მისაღწევად. მოკავშირეები თანხმდებიან, წარადგინონ ყოველწლიური გეგმები, რომლებიც აჩვენებს სანდო, ეტაპობრივ გზას ამ მიზნის მისაღწევად. მოკავშირეები ყოველწლიურად შეიტანენ მშპ-ის 1.5%-მდე, კერძოდ, ჩვენი კრიტიკული ინფრასტრუქტურის დასაცავად, ჩვენი ქსელების დასაცავად, ჩვენი სამოქალაქო მზაობის, მედეგობის უზრუნველსაყოფად, ინოვაციების დასანერგად და თავდაცვით-მრეწველობის ბაზების გასაძლიერებლად. ამ გეგმის ფარგლებში ხარჯვის ტრაექტორია და ბალანსი განხილული იქნება 2029 წელს, სტრატეგიული გარემოს და განახლებული შესაძლებლობების მიზნების გათვალისწინებით. მოკავშირეები კვლავ ადასტურებენ თავიანთ ურყევ სუვერენულ ვალდებულებებს უკრაინისთვის მხარდაჭერის გაწევაში, რომლის უსაფრთხოებაც ხელს უწყობს ჩვენს უსაფრთხოებას და ამ მიზნით მოკავშირეები თავდაცვითი ხარჯების გაანგარიშებისას გაითვალისწინებენ პირდაპირ წვლილს უკრაინის თავდაცვასა და მის თავდაცვით ინდუსტრიაში;

4. ჩვენ კვლავ ვადასტურებთ ჩვენს საერთო ვალდებულებას, სწრაფად გავაფართოოთ ტრანსატლანტიკური თავდაცვითი ინდუსტრიული თანამშრომლობა და გამოვიყენოთ ახალი ტექნოლოგიები, ინოვაციური სულისკვეთება ჩვენი კოლექტიური უსაფრთხოების წინსვლისთვის. ჩვენ ვიმუშავებთ მოკავშირეებს შორის თავდაცვითი სავაჭრო ბარიერების აღმოსაფხვრელად და ინდუსტრიული თანამშრომლობის ხელშეწყობისთვის;

5. ჩვენ გამოვხატავთ მადლიერებას ნიდერლანდების სამეფოს მიერ ჩვენთვის გაწეული დიადი სტუმართმოყვარეობისთვის. მოუთმენლად ველოდებით ჩვენს შემდეგ შეხვედრას თურქეთში 2026 წელს, რასაც მოჰყვება შეხვედრა ალბანეთში.

უკრაინისთვის პოლიტიკური სიგნალებიც „პოზიტიურია“, თუმცა არსებობს ნიუანსები. საბოლოო განცხადებაში რუსეთი აღიარებულია, როგორც მთელი ევროატლანტიკური სივრცის, მათ შორის შეერთებული შტატების, გრძელვადიანი საფრთხე. თუმცა, აქ საუბარია იმ ხაზის გაგრძელებაზე, რომელიც გათვალისწინებულია ნატოს სტრატეგიულ კონცეფციაში, რომელიც ჯერ კიდევ 2022 წელს დამტკიცდა. საბოლოო დოკუმენტში არ არის განხილული უკრაინის ალიანსში გაწევრიანების პერსპექტივები და ეს კიდევ ერთი კომპრომისია ტრამპთან და ზოგიერთ სხვა სკეპტიკოსთან. თუმცა, ნატოს გენერალურმა მდივანმა მარკ რუტემ განაცხადა, რომ უკრაინის გზა ალიანსში გაწევრიანებისკენ შეუქცევადი რჩება და წევრი ქვეყნები გააგრძელებენ კიევის მხარდაჭერას ამ გზაზე.

"ჩვენ ვდგავართ უკრაინის გვერდით მშვიდობისკენ სწრაფვაში და გავაგრძელებთ მის მხარდაჭერას ნატოს წევრობის შეუქცევად გზაზე. ლიდერები დღეს შეთანხმდნენ ტრაექტორიაზე, რომელიც უზრუნველყოფს ჩვენი თავისუფლებისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფას მრავალი, მრავალი წლის განმავლობაში“, - განაცხადა რუტემ.

ასევე უმნიშვნელოვანესია, რომ ნატოს ლიდერებმა კიდევ ერთხელ დაადასტურეს კოლექტიური თავდაცვისადმი ურყევი ერთგულება, რაც ვაშინგტონის ხელშეკრულების მე-5 მუხლშია ასახული. ის ითვალისწინებს, რომ ალიანსის ერთ წევრზე თავდასხმა ყველას წინააღმდეგ თავდასხმაა. ეს საკითხი მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინებით, რომ ტრამპი რეგულარულად აკეთებს მინიშნებებს, რომ შესაძლოა, არ დაიცვას ნატოს ის წევრები, რომლებიც თავდაცვაზე მცირე თანხებს ხარჯავენ.

კიევისთვის დამატებითი ბონუსი იყო უკრაინის პრეზიდენტ ვოლოდიმირ ზელენსკის და აშშ-ის პრეზიდენტ დონალდ ტრამპს შორის შეხვედრა სამიტის ფარგლებში. ეს მოხდა იმ პირობებში, როდესაც რუსეთ-უკრაინის ომის დასრულების მოლაპარაკების პროცესი ფაქტობრივად შეჩერებულია და აშშ-ის პრეზიდენტი უარს ამბობს რუსეთის ფედერაციაზე ზეწოლაზე. გარდა ამისა, არსებობს არაერთი ორმხრივი უკრაინულ-ამერიკული საკითხი - აშშ-სგან იარაღის შეძენის შესაძლებლობიდან (ევროპული ფონდების გამოყენებით) დაწყებული მინერალური რესურსების შესახებ შეთანხმების განხორციელების შეთანხმებამდე.

ორივე მხარის კომენტარები საკმაოდ პოზიტიური იყო.

"ჩვენ ვისაუბრეთ იმაზე, თუ როგორ მივაღწიოთ ცეცხლის შეწყვეტას და რეალურ მშვიდობას. ჩვენ ვისაუბრეთ იმაზე, თუ როგორ დავიცვათ ჩვენი ხალხი. ვაფასებთ ყურადღებას და მზადყოფნას, ხელი შევუწყოთ მშვიდობის დამყარებას“, - დაწერა ზელენსკიმ შეხვედრის შემდეგ.

დონალდ ტრამპმა აღნიშნა, რომ ნატოს სამიტის ფარგლებში გამართული შეხვედრის დროს, უკრაინის პრეზიდენტთან ვოლოდიმირ ზელენსკისთან კარგი შეხვედრა ჰქონდა, თუმცა ცეცხლის შეწყვეტის საკითხზე არ უსაუბრია.

"ის სინამდვილეში ძალიან კარგია. იცით, ცოტა რთული პერიოდი გვქონდა, მაგრამ უფრო კარგი ვერც იქნებოდა. მგონი, მას სურს, ეს ყველაფერი დასრულდეს. რაც შეხვედრიდან გამოვიტანე, ვფიქრობ, მას სურს, ეს ყველაფერი დასრულდეს. ვფიქრობ, ახლა ამის დასრულებისთვის შესანიშნავი დროა. ვლადიმერ პუტინს დაველაპარაკები და ვნახავ, შეგვიძლია თუ არა, ამის დასრულება. გასულ კვირას შვიდი ათასამდე ახალგაზრდა უკრაინელი და რუსი ჯარისკაცი დაიღუპა. ეს სიგიჟეა. ზელენსკისთან კარგი შეხვედრა მქონდა“, – განაცხადა დონალდ ტრამპმა.

კითხვაზე, მისცემს თუ არა აშშ უკრაინას Patriot-ის სარაკეტო სისტემას, დონალდ ტრამპმა განაცხადა, რომ ნახავს, შეუძლია თუ არა, აშშ-ს ზოგიერთი მათგანის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა.